Het gaat goed met Nadia Moussaid. De 33-jarige presentatrice van het succesvolle NTR-programma De Nieuwe Maan heeft vaste grond onder haar voeten, zowel privé als in haar werk. Achter de vastigheid schuilt een uitgesproken vrouw, die goed in de gaten heeft wat er in de wereld verbeterd kan en moét worden. Moussaid is dochter van een Marokkaanse vader en Nederlandse moeder. Ze heeft daardoor een unieke kijk op multicultureel Nederland. Het huidige politieke klimaat en het mediadebat over migranten, moslims en andere minderheden laat bij mensen zijn sporen na. Ik sprak met Moussaid over haar blik op de maatschappij en haar eigen rol in de media.
De Nieuwe Maan is het eerste programma van de NTR in het kader van haar taak om programma’s rondom de moslimgemeenschap te maken en was lange tijd elke vrijdagmiddag op televisie te zien. Het wil een programma voor iedereen zijn en moslims in het bijzonder. Er is dus veel ruimte om te praten over actualiteit en maatschappelijke thema’s rondom multicultureel Nederland.
Het programma heeft in de praktijk helemaal geen islamitische stempel, ook al zijn de thema’s wel gerelateerd aan geloof.
Nadia Moussaid: “Dat doen we bewust, maar we zoeken nog naar de definitieve identiteit van het programma. Dat heeft te maken met de brede omvang van de thema’s. Als we bijvoorbeeld spreken over integratie en immigratie, dan kun je alle kanten opgaan. Het is dan altijd spannend om te ontdekken wat de goede invalshoek is.”
Integratiethema’s gaan tegenwoordig in de media toch vooral over de islam?
“Ja, maar ik wil graag verder kijken. De SP lijkt nu bijvoorbeeld helemaal afwezig in het integratiedebat, terwijl ze onder Jan Marijnissen in 1983 al riepen dat islam en gastarbeiders een gevaar vormden voor de Nederlandse samenleving. Zij spraken toen het huidige PVV-electoraat aan. Op de redactie spreken we dan daarover en gelijktijdig probeer je heel specifiek te zoeken naar het Nieuwe Maan-geluid. Met de politiek kun je op zoveel thema’s inzoomen. Het is altijd zoeken.”
Waar ligt jouw interesse?
“Mijn probleem is dat ik in alle thema’s geïnteresseerd ben! Mensen denken dat het heel simpel is om je ‘te beperken’ tot integratie en immigratie. Maar weet je wel hoe groot dat is? Kijk alleen naar het thema vluchtelingenbeleid. Dat is zo groot met de Turkije-deal, de opvang in de regio, de angst voor de islam in Nederland, de oorlogen overal. Dat valt zelden in tien minuten te proppen.”
Kom je ’s avonds dan gefrustreerd thuis, omdat je niet alles kon behandelen? Vliegen er wel eens vazen door de woonkamer?
“Haha, nee hoor, maar ik kijk het wel terug natuurlijk. Om te leren en om te evalueren.”
Blijkbaar raakt De Nieuwe Maan een gevoelige snaar. Jullie mogen naar primetime. Waar ligt dat aan denk je?
“Het is een enorm gepolariseerde, vijandige tijd. Ik denk dat wij de actuele thema’s op een manier behandelen die andere programma’s niet doen. We laten veel andere, nieuwe mensen aan het woord en kiezen een verdiepende invalshoek.”
Je noemt niet het woordje ‘toon’ van de gesprekken. Ik zou zeggen, jullie behandelen dezelfde thema’s maar de toon is wezenlijk anders dan bij Pauw, Jinek of De Tafel van Tijs. Toen ik zelf bij jou aan tafel zat, en ik hoor dat van meerdere gasten, ervoer ik niet dat ik op mijn woorden hoefde te letten. Dat straalt het programma dus ook uit.
“O ja? Interessant! Ik neem dat al helemaal voor lief. Nu jij het zo zegt valt het misschien anderen ook op.”
Besef je dat jij als een soort ‘anchorwoman’, als boegbeeld, functioneert?
“Ja, dat besef ik wel en ik vind dat soms ook zwaar. Want ik voel dat ik alle stemmen een plek moet geven. Vaak worden bij andere programma’s de relevante onderwerpen niet besproken, of mensen willen niet komen spreken, of de onderwerpen worden op een eenzijdige manier belicht. Ik wil dan een veilige haven zijn, waar mensen wél willen zitten. Gelijktijdig wil ik niet gezien worden als iemand waarbij mensen alleen maar kunnen klagen over het onrecht dat hen aangedaan wordt. Ik wil ook dat de ‘witte autochtonen’ nieuwe dingen horen en nieuwe inzichten krijgen en ik wil ook nog eens dat de frictie in de samenleving ook bij mij aan tafel wordt beleefd. Dus je bent de hele tijd aan het laveren en ik ben me daar heel bewust van. Uiteindelijk krijg je toch wel kritiek, haha!”
Kun jij als presentatrice dat denkproces ook aan tafel laten zien? Het is tenslotte ook jóuw praatprogramma.
“Dat komt met ervaring. Ik heb het gevoel dat ik met mijn persoon letterlijk in al die werelden beweeg. Ik heb een Marokkaanse vader en een Nederlandse moeder. Ik zie in mijn familie en in mijn omgeving letterlijk op microniveau de verschillende stemmen en standpunten. Dus ik begrijp heel erg goed de angst van iemand als er een aanslag is geweest, en ik begrijp ook de boosheid van moslims die zeggen dat het continu gaat over hun religie. Alle kanten van het gesprek geloof ik. En die neem ik mee de uitzending in.”
Wel bijzonder om te constateren: je hang naar balans komt voort uit het feit dat je een ‘gemengd’ kind bent.
“Ja, omdat ik hier ben geboren, en mijn opvoeding al ‘dubbel’ is, ben ik ingevoerd in de autochtone- en migrantencultuur.”
Hoe ging dat thuis?
“Laat ik zeggen dat het heel ‘leerzaam’ was, haha! Nee, ik heb hele lieve ouders, ze zijn nog samen gelukkig. Ik heb best wel een vrije opvoeding gehad, maar je komt de randen van culturen altijd tegen. Vriendjes hebben mocht natuurlijk niet. Maar dan was er in ieder geval thuis al discussie over, en uiteindelijk kwam het vriendje toch. Zo hebben we thuis vele discussies gehad. Ik was daarbij de oudste van drie zussen. Wat betreft multiculturele vraagstukken was ik thuis dus pionierend bezig!”
Is een gemengd huwelijk een voordeel in de samenleving vergeleken met een homogeen huwelijk?
“Ja, het is echt een voordeel. Je kunt op allerlei manieren naar een relatie kijken. Vanuit welvaart, opleiding, cultuur, maar het gaat uiteindelijk om het hebben van meerdere perspectieven in de opvoeding. Volgens mij kan ik me daarom meer verplaatsen in andere mensen.”
Jouw aanloop naar de media verliep op een bijzondere manier. Kun je daar iets over vertellen?
“Ik heb International Business & Languages gestudeerd, en via een omzwerving in Londen kwam ik bij het Nederlands Centrum voor Handelsbevordering terecht. Ik moest seminars en handelsmissies organiseren voor Noord-Afrika. Dat heb ik slechts een jaar gedaan omdat het helemaal niets voor mij bleek. Alles gaat om olie en gas. De druppel die bij mij de emmer deed overlopen was een missie naar Soedan. Toen speelde de genocide in Darfur en ik dacht: moet ik hier niet iets mee doen, in plaats van te faciliteren in ontmoetingen tussen overheid en het bedrijfsleven? Ik vond dat ik helemaal aan de verkeerde kant van de ontwikkelingssamenwerking stond. Het klopte niet voor mij. Toen ben ik met allerlei organisaties gaan bellen om te kijken wat er nodig was om voor een NGO te kunnen werken. Ik moest een master hebben in de sociale wetenschap en zo ben ik uiteindelijk antropoloog geworden.”
Ook hier weer de onderzoekende blik op mensen.
“Ja, ik wilde mensen bestuderen, de wereld begrijpen en daarna mee helpen verbeteren. Uiteindelijk ontdekte ik dat ontwikkelingswerk niet helemaal mijn ding was. Ik wilde niet zelf projecten opzetten die vereisten dat ik daarvoor in een stichting zou moeten zitten. De bureaucratie paste niet echt bij mij. Ik geloofde meer in het vertellen van de verhalen die daarover gingen, en dat andere mensen dan hopelijk actie ondernemen, en zo rolde ik de mediawereld in.”
Wat schuilt er achter de wens om die verhalen te willen vertellen?
“Ik ben hartstikke idealistisch. Ik geloof echt dat het vertellen van verhalen, en het zoeken naar de waarheid, leidt tot een betere wereld. Dit werk doe ik omdat ik hoop dat het iets kan verbeteren of veranderen. Als mijn werk niet aansluit op het doel in mijn leven, dan doe ik het niet. Of ik nou voor of achter de camera sta.”
Hoe ga je om met het spanningsveld tussen jouw activistische blik op de wereld en de neutrale journalistieke rol bij De Nieuwe Maan?
“Ergens denk ik wel, jeetje, soms zou ik me zoveel meer willen mengen in het gesprek, ook bij mij aan tafel. En ik doe dat wel meer, moet ik je bekennen. Toen jij je met anderen in Trouw uitsprak over de angst die onder moslims heerst, hebben wij dat thema opgepakt en ook behandeld. Aan tafel was er een sfeer van, ach, daar moet je als media niet teveel aandacht aan geven. Ik dacht: ‘ja, maar wacht eens even, ik heb die emoties ook en het is terecht de media daar aandacht aan besteden! Ik begrijp die angstgevoelens!’ Ik besloot mij in de uitzending wel uit te spreken in het programma, want er waren immers een aantal nieuwswaardige dingen gebeurd, zoals de muslimban van Trump en daaropvolgend de aanslag op de moskee in Quebec.”
Nadia Moussaid (c) Enis Odaci
Het is de eeuwige strijd tussen objectiviteit en subjectiviteit.
“Ja, maar objectiviteit bestaat niet. Eva Jinek spreekt zich ook steeds meer uit, vooral dit seizoen, en zij is daarmee vooral meer zichzelf geworden. En het belemmert het programma niet, dus misschien kunnen we meer die kant op bewegen. We zijn per slot van rekening allemaal mensen – met al onze emoties. En als je iets in je buik voelt, zoals met Trump en Wilders, en je hebt honderd feiten om dat gevoel te rechtvaardigen, dan is het juist goede journalistiek om te laten zien wat het met mensen doet door het aan tafel te bespreken.”
Het komt op mij over dat je ook de donkere kanten van mensen goed wil leren begrijpen.
“In zijn algemeenheid wil ik begrijpen waarom mensen dingen doen die ze doen. Waarom willen mensen elkaar afmaken? Waarom willen we onze eenheid opgeven voor een gevaarlijke droom? Ik heb door de dingen waarin ik mij verdiept heb niet zo heel veel vertrouwen in de mens. Nu zeg ik niet dat wij hier zover gaan, maar alert zijn is goed. Mensen, die niet weten wat het is om een minderheid te zijn, zijn moeilijker in staat om zich zorgen te maken over minderheden. Beschaving moet daarom echt samen verdedigd worden, daar geloof ik heilig in.”
Wat kunnen we nog meer van je verwachten de komende jaren?
“Ik wil mezelf en De Nieuwe Maan nog veel beter maken. Ik geniet van mijn radiowerk, de gesprekken zijn er iets makkelijker omdat er geen camera op zit. Uiteindelijk wil ik meer producties maken zoals documentaires. Bij De Nieuwe Maan is het een wekelijkse momentopname, bij een documentaire kun je veel meer tijd en aandacht stoppen in de mensen, het programma zelf en meer visuele dingen maken. Vorig jaar maakte ik er twee en ik ben ook met een idee bezig voor een reisserie waarin ik op zoek ga naar de meest vrouwvriendelijke religie ter wereld.”
Vanuit een persoonlijke zoektocht?
“Nee, ik ben geen aanhanger van een religie, maar ik ben ook geen atheïst. Wat daar tussen zit weet ik niet. Ik kan en wil er geen labels voor vinden en dat werkt voor mij prima. Ik houd me bezig met thema’s die aan mijn gevoel van betrokkenheid en rechtvaardigheid raken. Overal waar mensen worden gestigmatiseerd, of het nu migranten zijn of vrouwen met HIV, moeten hun stemmen gehoord worden. Ik wil daar dan alles van weten. En erover vertellen.”
Meer informatie
- Nadia Moussaid is antropoloog, presentator en programmamaker. Zij werd door de redactie van de Volkskrant verkozen tot runner-up in de lijst van cultuurtalenten 2018.
- De Nieuwe Maan is vanaf 7 januari op zondagavond te zien op NPO2, 23:10 uur.
- Dit artikel is gepubliceerd op Nieuw Wij