Ramadan
Op het moment dat u dit leest hebben wereldwijd honderden miljoenen moslims er bijna een lange maand vasten op zitten. Ramadan is de naam van de negende maand uit de islamitische kalender. Het is de maand waarin volgens islamitische traditie de Koran geopenbaard én gecompleteerd is, en dat wordt gevierd door te vasten. Overdag hebben moslims zich dertig dagen onthouden van eten, drinken en seksuele omgang. Zij reinigen daarmee hun ziel, hun lichaam en hun intenties. Zo eren moslims God, die licht in duisternis heeft gebracht via de Koran en via alle voorgaande openbaringen. Helaas wordt Ramadan in beeld en praktijk maar al te vaak gereduceerd tot uiterlijk vertoon. De diepere lagen gaan verloren.
Als je niet kunt vasten, omdat je bijvoorbeeld ziek bent, ben je ontslagen van de plicht. En als je zwanger bent? Dan ook. Stel je bent op reis en je moet bij krachten blijven? Idem dito. En kinderen, geestelijk beperkte mensen, of mensen die anderszins niet in staat zijn om te vasten? U raadt het, zij hoeven niet mee te doen. Alleen sterke, volledig bij geest zijnde moslims vasten. In het gebrek (de zwakke staat) zit namelijk geen plicht. In de gunst (de sterke staat) zit wel een plicht. De vraag is: welke plicht? Is de mens immers niet permanent in zwakke staat ten opzichte van zijn Schepper? En wat betekent dat voor het uiterlijke ritueel van vasten? Kan de onthouding van eten en drinken niet symbolisch opgevat worden als dat Gods openbaring voedsel voor de harten van mensen is?
Vasten wordt dan stilzwijgen, bezinnen, zodat Gods woorden weer gehoord worden. Zulke beschouwingen zijn niet uniek, ze hebben geleid tot talrijke stromingen en afsplitsingen binnen godsdiensten. Elke regel tekst in heilige schriften bevat onmiskenbaar meerdere lagen. Vele rituelen kennen dan ook een uiterlijke en een innerlijke dimensie. Wat je op papier leest is slechts een sleutel tot de verborgen schatkamer in je hart.
Jihad
Een bekend islamitisch woord is jihad, wat innerlijke strijd betekent. In de volksmond is ‘jihad’ inmiddels synoniem geworden aan hordes religieuze soldaten, terwijl het innerlijke aspect zo mooi is. Zo vroeg iemand een islamitische geleerde eens: “Wie is de meest machtige soldaat van God?”
De geleerde antwoordde als volgt: “Ik zag het ijzer en zei: het ijzer is de machtigste soldaat van God. Toen zag ik hoe het vuur het ijzer deed smelten en ik koos voor het vuur. Toen zag ik hoe het water het vuur bluste en ik koos voor het water. Toen zag ik hoe de wolken het water in zich droegen en ik koos voor de wolken. Toen zag ik hoe de wind de wolken stuurde naar elke windrichting die het wenste, en ik koos voor de wind. Toen zag ik hoe de standvastige bergen de wind trotseerden en ik koos voor de berg. Toen zag ik hoe de mens in staat was om zonder moeite de bergen te beklimmen en dus koos ik voor de mens. Toen zocht ik naar iets dat de mens kon overwinnen en ik observeerde dat het de slaap was en ik koos voor de slaap als machtigste soldaat van God. Toen ik de mens een tijd gadesloeg, vond ik wat de slaap van mensen kon overwinnen, namelijk hun zorgen en angsten. Deze waren de machtige soldaten van God! Toen ontdekte ik de bron van die zorgen en angsten en die bron was het hart. Deze was dus sterker dan alle andere! En toen zag ik dat het hart alleen tot rust gebracht kon worden door het gedenken van God. Ik besefte dat het gedenken van God de meest krachtige, meest machtige soldaat van God is.”
Gedenken
‘Ramadan’ en ‘jihad’ staan dus voor gedenken. Ik geloof dat alle rituelen uiteindelijk een vorm van gedenken zijn. Voordat wij deze rituelen uit eigen of uit andere geloofstradities opzij schuiven als gek, gevaarlijk of achterhaald, zouden we de vraag kunnen stellen of wij onderweg de sleutel naar de verborgen schatkamer van ons hart niet zijn kwijtgeraakt. In elk van ons schuilt dat hart en elke hartslag danst op het ritme van Gods woord. Dat hart is de meest krachtige en machtige soldaat van God.
