Ik ben de laatste vijftien jaar regelmatig in aanraking gekomen met de mainstream media. In de periode na de aanslagen op de Twin Towers ben ik logischerwijs veel meer gaan lezen over de islam. Het debat op televisie volgde ik natuurlijk ook. Theo van Gogh, Ayaan Hirsi Ali, Pim Fortuyn en Geert Wilders waren zeer dominant aanwezig. Geen ontkomen aan. Ik luisterde met interesse naar wat zij te zeggen hadden.
Potje liegen
Het klonk heel af en toe redelijk, maar vaker overdreven agressief. Het ging altijd over theologie. Die Koran, daar stonden nogal heftige dingen in zo vertelden deze islamcritici mij. Tot mijn grote schrik besefte ik dat ik niet zoveel van de Koran afwist. Ik was veel meer in culturele zin islamitisch opgevoed en beleefde religie heel zwart wit gesteld als een reeks van feestdagen en al het moois dat daarbij kwam kijken. Maar omdat ik na 9/11 van de ene op de andere dag veranderde van collega in ‘moslimcollega’ moest ik opeens vragen beantwoorden over alles wat met de islam te maken had.
Ik pakte de Koran eens serieus op, leerde Arabisch lezen, en mijn conclusie was duidelijk: Van Gogh, Hirsi Ali, Fortuyn en Wilders zaten een potje te liegen. En niet zo’n beetje ook. Zij benoemden weliswaar misstanden in de islamitische wereld, maar de Koranische onderbouwing klopte gewoon niet. Helaas, het is niet anders. Zeker, er waren radicale interpretaties van losse Koranverzen, zoals ook met de Bijbel gebeurt, maar dan moest je wel eerst de hele Koran weggooien.
De islamcritici vielen voor mij door de mand. Als halfbakken voorgangers claimden ze de ware kennis, negeerden ze moedwillig de theologische en culturele diversiteit, en speelden ze handig in op de angstgevoelens onder christelijk en ontzuild Nederland. Ik ging met meer aandacht het zogenaamde ‘islamdebat’ volgen. In het begin dacht ik nog dat inhoudelijke kennis het debat zou kunnen verheffen, maar van die koude kermis ben ik snel thuis gekomen.
De media waren het probleem.
Geestdodend format
Er vielen mij een aantal zaken op. Televisie- en radioredacties hadden altijd de meest radicale stemmen in hun programma. Journalisten van kranten gingen undercover om te achterhalen wat er toch in de moskee werd geroepen en plakten welbewust uitspraken van individuen op een complete religie. Het kwam zelden voor dat een welbespraakte islamdeskundige aan het woord kwam om vragen uit te diepen. En als die persoon al aan het woord kwam, zat er een kritische kwelgeest tegenover die genuanceerde moslimstem, zodat het ‘gesprek’ altijd ontaardde in een welles-nietes-spel tussen twee mensen.
Dit nietszeggende en geestdodende format van twee tegenpolen bij elkaar zetten is inmiddels de ijzeren standaard geworden waarmee talkshows en bijbehorende redacties alle thema’s behandelen.
Objectieve journalistiek bestaat niet. Er bestaat alleen transparante journalistiek.
Hoe dan de media te consumeren? Ik zet een aantal aandachtspunten op een rij zonder toelichting.
Besef dat journalisten niet objectief zijn. Objectieve journalistiek bestaat niet. Er bestaat alleen transparante journalistiek. Stel uzelf de vraag wie de schrijver is van het artikel en research de persoon in kwestie eens online.
Televisieredacties zijn voor 95% wit, autochtoon, en zeker niet islamitisch. Dat kleurt vanzelf de berichtgeving over migranten en moslims. Besef dat televisie- en radioprogramma’s uithangborden zijn van grote bedrijven. WNL oogt bijvoorbeeld ogenschijnlijk als een reguliere ochtendshow, maar het is gelieerd aan de Telegraaf – de krant met een historische agenda tégen migranten en moslims. En kijk dan eens hoe eenzijdig de onderwerpen worden belicht.
Blinde vlekken
Christelijke kranten zoals het Nederlands Dagblad, Trouw en het Reformatorisch Dagblad hebben een religieus profiel. Om over de Evangelische Omroep maar te zwijgen, waar tot de islam bekeerde vrouwen door het management persoonlijk van het scherm worden geweerd. U krijgt vanzelf een christelijke bril opgezet en niet-christelijke migranten en moslims zullen alleen bij uitzondering genuanceerd in beeld komen. U staat er niet eens meer bij stil.
En valt het u niet op dat mensen die dan wel een migrantenachtergrond hebben, meestal precies het geluid verkondigen van de heersende redactiecultuur? Ze zijn, hoe toevallig, meestal ex-moslim en hebben zich ontworsteld aan familiedruk op weg naar de seculiere vrijheid. Nu ik zelf al mijn werkuren besteed aan media maken kan ik helaas niet nuanceren. Integendeel, ik zie bij de collega’s meer blinde vlekken dan ik vermoedde.
Wees dus kritisch, blijf kritisch, en verbreed de eigen mediahorizon door altijd andere programma’s, kranten en websites te lezen. Wees zelf een semi-journalist. Begint u bijvoorbeeld gerust eens met het ontkrachten van deze column.
Meer informatie:
- Deze column is gepubliceerd in Volzin.