Dialoog
Het woord ‘bruggenbouwer’ vond ik vroeger een adequate omschrijving van wat ik probeer te doen met mijn bescheiden bijdrage aan wat zo mooi de ‘interreligieuze dialoog’ heet. Tijdens lezingen in een kerk, in een bibliotheek, of voor een groep cursisten, probeer ik veel tijd te reserveren voor alle vragen van mijn toehoorders. Is de islam gewelddadig? Hebben vrouwen gelijke rechten? Zijn moslims antisemitisch? En hoe zit dat met afvalligheid? Homoseksualiteit? Scheiding tussen kerk en staat? Sharia? En radicale jongeren dan? Boerka’s? Terrorisme? De lijst vragen is eindeloos lang, maar meestal zijn dit wel de kapstokvragen. Soms schrijf ik er op deze plek over.
Lange tijd heb ik geloofd dat het me zou lukken om de zorgen van Jan en Annie weg te nemen. Maar de mens is geprogrammeerd om zich zorgen te maken – het is een overlevingsinstinct. Ik weet nu zeker dat het me niet zal lukken om zorgen van mensen ten aanzien van de islam weg te nemen. Het zal niemand lukken. Daarom begint de laatste tijd het woord ‘bruggenbouwer’ mij steeds meer tegen te staan. Dat heeft te maken met het simpele gegeven dat een brug op twee pijlers rust. Je hebt voor verbinding twee mensen nodig die op hun eigen manier bijdragen aan de standvastigheid van de brug. De brug is dan een symbool voor een prettige, vrije samenleving. De vraag die ik wil onderzoeken: waarom moet de bruggenbouwer, al dan niet moslim, eigenlijk andermans zorgen wegnemen?
Zorgenmakers
Laten we die zorgenmakers eens beschrijven. De eerste categorie zorgenmaker leest vooral de opiniepagina’s van de krant en wordt gevoed met woorden die hem doen twijfelen aan zijn islamitische collega, met wie hij normaal gesproken altijd door een deur kan. Hij leest steeds weer nieuwe columns en volgt op televisie alle debatprogramma’s, maar onderzoekt niet echt of hetgeen hij hoort wel klopt.
De tweede categorie zorgenmaker vindt dat zijn eigen geloof beter is dan alle andere geloven. Normaal gesproken houdt hij dat voor zich. Maar gesteunde door de tijdgeest, en door wat hij tijdens verjaardagsfeestjes en bij zijn geloofsgenoten hoort, gaat hij openlijk vragen stellen over de kwaliteit van het islamitische geloof. Hij durft nu openlijk te zeggen dat ‘onze’ religie of cultuur echt beter is en hij blijft in de groep mensen bewegen die precies denkt zoals hij.
De derde categorie zorgenmaker maakt handig gebruik van de sentimenten in de samenleving om de eigen politieke (religieuze?) agenda te promoten. Hij zit op invloedrijke posities in de media en zit op schoot bij invloedrijke bestuurders, om die angsten voor eigen gewin te verzilveren. Hij verdient er nog geld mee ook!
De laatste categorie zorgenmaker vindt dat hij niet meer aan kan haken op alle ontwikkelingen in de wereld. Hij heeft niet het vermogen om in alle rust na te denken en leeft vooral op emoties die hij maar moeilijk kan duiden. Hij heeft vele vragen die onbeantwoord blijven, maar wil eigenlijk getroost worden door zijn islamitische medemens, zonder kwade bijbedoeling.
Verdiepen
Terug naar het woord ‘bruggenbouwer’. Ik dank de Heer, of Allah, dat ik het vermogen heb ontwikkeld om de verschillende categorieën zorgenmakers te herkennen. Het zorgt voor een rustig gemoed. Ik zet mij tegenwoordig dus vooral in om de laatste categorie zorgenmaker te bereiken. Die persoon, man of vrouw, jong of oud, heeft het hart op de juiste plek zitten. De overige zorgenmakers krijgen geen linker wang, maar een spiegel voorgehouden.
Om die spiegel te kunnen polijsten heb ik mij moeten verdiepen in hoe media werken door bij de media te werken. Ik heb moeten leren hoe andersgelovigen denken door met hen samen op te trekken. Ik heb moeten leren hoe de politiek handig onzekerheid bij burgers gebruikt voor het eigen gewin door zelf een tijdje politiek te bedrijven. Het zijn ervaringen waarvoor ik dankbaar ben. Ik ben helaas mijn naïviteit kwijt. Maar misschien heeft juist dat er wel voor gezorgd dat oude en nieuw gebouwde bruggen van zeer goede kwaliteit zijn. Dat hoop ik.